KARDEŞLİK İSLAM’IN, DOSTLUK HAZRETİ İNSANIN SANATIDIR

Allah için sevmenin en büyük fazileti, onun imanın alâmeti yapılması ve sevginin Yüce Allah’ın ve Hazreti Resûlullah’ın sevgisiyle birlikte zikredilmesidir.

Allah için sevmenin gereklerinden bazıları da; birbirini ziyaret etmek, birbirine bolca infak ve ihsanda bulunmak, birbirinin durumunu gözetmesi; insanın kendi nefsine haset etmediği gibi kardeşine de ne din ne de dünya için hiçbir konuda haset etmemesidir. Ayrıca, kardeşinin ihtiyacı olduğu zaman, din ve dünya konusunda onu kendisine tercih etmelidir.

İnsan Allah için sevdiği kimseyi kendisine tercih etmeli, özellikle malına ihtiyacı olduğu zaman onu öne almalıdır. Buna sadakat denir. Eğer ahlakı bu durumda değilse, o zaman kardeşiyle malını paylaşabilmelidir. Bu da doğruluk amelidir.

Hazreti Peygamber ensar ile muhacirleri kardeş yaparken, zengin malını fakirle paylaşsın ve aralarında denge sağlansın diye bir zengine bir fakiri kardeş yapıyordu.

Allah için sevilen kardeşi, kendi aile ve çocuklarından öne almalı ve aile efradından daha çok sevmelidir. Çünkü onları sevmek, genelde dünya için olup; nefis ve hevasından/boş arzularından ileri gelmektedir. Yüce Allah için din kardeşlerini sevmek ise ahiret amellerindendir ve bu iş din için olmaktadır. Muttakiler yanında din ve ahiret işleri önde gelir.

Hazreti Resûlullah şöyle buyurmuştur: “Kişi, arkadaşının dini/gidişatı ve yaşantısı üzere hareket eder.”

Senin kendisinde gördüğün hayır ve fazileti sende görmeyen kimsenin arkadaşlığında hayır yoktur.

Müminin Allah için sevdiği kardeşine yardım etmesi ve onu malı, dili, kalbi ve işleriyle desteklemesi gerekir; çünkü Allah için yardımlaşma bu dört şey ile gerçekleşir.

Müminin, Allah için sevdiği kardeşinin gıyabında şerefini koruması, onun hakkında güzel övgülerde bulunması, faziletini anlatıp yayması, hatalarını gizlemesi, özür ve mazeretlerini kabul etmesi, bu dostluğun gerektirdiği vazifelerdendir.

Denilmiştir ki, her insanın iyilikleri ve kötülükleri vardır. Kimin iyilikleri kötülüklerinden fazla ise o, orta halli bir mümindir. Şerefli ve şefkatli bir mümin, kardeşinin bildiği iyi hallerini zikreder. Düşük tabiatlı bir münafık ise; kardeşindeki bildiği kötü hallerini sayıp döker. Bunun için hadisi şerifte şöyle buyrulmuştur:

“Gördüğü iyilikleri saklayıp kötülükleri yayan kötü komşudan Allah’a sığınırım.”

Kardeşlik kusur örtücülüğünü getirmelidir. Bir gün Hazreti İsa yanındakilere:
- Söyleyin bakalım; bir arkadaşınız uyurken rüzgârın onun elbisesini açtığını görseniz ne yapardınız, diye sordu; onlar da:
- Üzerini örter kapatırdık, dediler. Hazreti İsa:
- Hayır, aksine onun avretini açardınız, dedi. Onlar:
- Subhanallah! Bunu kim yapar, dediler. Hazreti İsa:
- Sizden birisi kardeşi hakkında kötü bir söz duyar, ona biraz da kendisi ekler, onu olduğundan daha büyüterek etrafa yayar. İşte bu yaptığınız onun avretini açmaktır, dedi.

İmamı Şafii kardeşine davranmada ölçünün, adaletin ne olduğu hakkında; ”Müslümanlar içinde Allahu Teâlâ’ya hiç isyan etmeden devamlı itaat içinde olan kimse yoktur. Devamlı isyan içinde olup hiç itaat etmeyen de yoktur. Bu durumda, kimin iyilikleri kötülüklerinden fazla ise o, adaletli kimsedir.” buyurmuşlardır.

Allah için kardeş olan kimsenin, her hangi bir şeyde diğer kardeşine muhalefet etmemesi, onun bir isteğinde kendisine itirazda bulunmaması gerekir.

Ebu Ümame el-Bahili şu hadisi nakletmiştir: Bizler birbirimizle bir konuda tartışırken Hz. Resûlullah yanımıza geldi; bizi o halde görünce üzüldü ve şöyle buyurdu; “Çekişmeyi bırakın, çünkü onun hayrı çok azdır. Çekişmeyi bırakın, çünkü onun faydası çok azdır. Çekişme kardeşler arasında düşmanlığı körükler.”

Selef-i salihin buyurmuştur ki: “Kim kardeşiyle tartışır ve onunla çekişirse, kendi şerefini azaltmış ve itibarını yok etmiştir. İnsanların en âcizi Allah için kardeş edinmede gevşek davranan kimsedir. Ondan daha âcizi ise, böyle bir kimseyi bulduktan sonra onu kaybedendir.” Salihler “Bir adam, yakın arkadaşı öldüğünde, vücudunun azalarından bir uzvunu kaybetmiş olur.” buyurmuşlardır.

Ömer bin Abdulaziz demiştir ki: “Seni ihtiyacı kadar seven kimsenin sevgisinden sakın; çünkü onun ihtiyacı bitince sevgisi de sona erer.”

Allah için kardeş olan kimse kardeşinin dertleriyle dertlenmelidir. Bize bu mana da seleften bir olay anlatıldı:

Allah için arkadaş olan iki kimseden birisinin hali bozuldu, doğru yoldan saptı. Muttaki/takva sahibi kardeşine: “Onunla ilgini kesip kendisini terk etmeyecek misin?” diye sorulduğunda, muttaki zat: “O düştüğü bu hal içinde bana daha fazla muhtaçtır. Şimdi onun elinden tutmama, kendisini yumuşak bir biçimde uyarmama ve önceki haline davet etmeme ihtiyacı var.” dedi.

Mudar bin İsa ve Süleyman demişlerdir ki: “Kim bir kimseyi sever de, sonra onun hakkını korumada gevşek davranırsa, o sevgisinde yalancıdır.”

Şunu bil ki; Allah için sevilen din kardeşine ikram ve ihsanda bulunmak, böyle olmayan yabancı kimselere verilen sadakadan kat kat faziletlidir. Kardeşlere yapılan ihsan ve ikramlar bir kimsenin ailesine ve yakın akrabasına yaptığı harcamalar derecesindedir.

Ebu Süleyman ed-Darani der ki: “Ben kardeşlerimden birisinin ağzına lokma korum, ona bir şey ikram ederim, o yedikçe tadını boğazımda bulurum/sanki kendim yemiş olurum.”

Müminin, Allah için sevdiği din kardeşinin, arkasından hainlik yapması ve sevmediği şeyleri zikretmesi uygun değildir. Eğer onda gördüğü ve sevmediği şeyler mubah işlerse, onun arkasından konuşması hiç uygun değildir. Eğer kardeşinin yaptığı iş, kendi ilmine uymadığında, kardeşi kendisinden daha âlim ise, yaptıklarını yadırgamasın/belki onun yaptığı başka bir delile dayanabilir yahut yaptığı işin başka bir yönü vardır, ona göre hüküm değişir.

İnsan, İslam eli ile işlendiğinde kardeşlik açığa çıkar. İnsan, Hazreti İnsan tarafından dokunduğunda, örüldüğünde dostluk açığa çıkar. İslam’ın ince işçiliğidir kardeşlik. Hazreti İnsanın elinin emeği, gözünün nurudur dostluk. İslam’ın ve Hazreti İnsanın önünde eğilerek, bütün inceliklere kaba kalmamak duasıyla vesselam.

Not: Ebû Tâlib El-Mekkî Hazretleri’nin Kûtu’l-Kulûb adlı eserinden derlenmiştir.